Aanhoudende aandacht van overheid voor kwetsbare wijken biedt kansen voor opgroeiende jeugd
Naast capaciteiten van jongeren en de invloed van gezin en school, speelt ook de buurt een belangrijke rol bij de ontwikkelkansen van jongeren die opgroeien in een kwetsbare wijk. Het SCP ziet dat jongens die opgroeien in wijken waar sprake is van veel bewoners met lage inkomens, meer risico lopen op een lager schoolniveau, ongediplomeerd schoolverlaten en crimineel gedrag. Deze risico’s komen tot stand door stigmatisering, socialisatie en ontoereikende sociale controle. De effecten van de coronacrisis raken deze opgroeiende jongeren bovendien hard. Dit laat het onderzoek ‘Opgroeien in een kwetsbare wijk. Over buurteffecten en persoonlijke ervaringen van jongens en jonge mannen’ van het SCP zien. Het SCP biedt daarnaast een reflectie vanuit de maatschappelijke effecten van de coronacrisis op eerder onderzoek naar opgroeien in kwetsbare wijken, zodat we aandachtspunten kunnen benoemen voor de komende tijd.
In het onderzoek ziet het SCP dat niet alleen het gedrag ook de wijk waarin jongeren opgroeien belangrijk is voor hun toekomstperspectief. Aanhoudende aandacht van beleid voor de effecten van stigmatisering, socialisatie en sociale controle in een wijk is vooral voor minder veerkrachtige jongens van belang om kansen in het leven te kunnen benutten.
Zo vergroot stigmatisering bijvoorbeeld het risico dat opgroeiende jongens in kwetsbare wijken de verkeerde kant opgaan. Negatieve vooroordelen komen in kwetsbare wijken meer voor dan in andere wijken. Ook eenzijdige beeldvorming door media speelt hierbij een rol. Deze beeldvorming is van invloed op het zelfvertrouwen van jongeren en kan ertoe bijdragen dat ze minder geloven in hun mogelijkheden, onder meer op school, of dat ze vooroordelen via baldadig gedrag bevestigen.
Sociale controle en socialisatie
Het onderzoek laat verder zien dat sociale controle door ouders en buurtgenoten een belangrijke rol speelt bij de ontwikkelkansen van jongeren die opgroeien in een kwetsbare wijk. Sociale controle op het gedrag van jongeren in de publieke ruimte verloopt in geen enkele wijk makkelijk. In kwetsbare wijken waar ouders vaker in beslag worden genomen door problemen in het gezin of represailles vrezen bij aanspreken op lastig gedrag van eigen of andere kinderen, is het uitoefenen van sociale controle moeilijker. Hierdoor ontstaat een weinig gecontroleerde omgeving waarin vaak kwetsbare jongeren worden geronseld voor criminele activiteiten. Als deze activiteiten eenmaal tot een strafblad hebben geleid, worden kansen op bijvoorbeeld een stabiele baan kleiner.
Ook is socialisatie van invloed op de kansen en risico’s voor jongens uit een kwetsbare wijk. Jongens die in een lastige thuissituatie verkeren door gezondheidsproblemen of stress rond armoede en schulden, raken eerder gedemotiveerd voor school. Als dergelijke problemen veel voorkomen is er meer risico dat jongeren op straat verblijven en daar aansluiting vinden bij jongens met dezelfde ervaring. Dit heeft als gevolg dat zij verder afdrijven van school, ongediplomeerd school verlaten en mogelijk het criminele pad op gaan. Meisjes ondervinden dergelijke invloeden in mindere mate omdat ze minder op straat (mogen) zijn.
Kwetsbare wijken en corona
Het SCP-onderzoek ‘Een jaar met corona’ laat zien dat de coronacrisis een afname van het psychisch welbevinden van jongvolwassenen tot gevolg heeft en dat problemen zich met name opstapelen bij kwetsbare groepen. Uit onderzoek van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek blijkt bovendien dat jongeren die kampen met een studieachterstand en afkomstig zijn uit gezinnen met lage inkomens, tijdens de coronacrisis verdere vertraging oplopen. De uitkomsten van het onderzoek ‘Opgroeien in een kwetsbare wijk’ onderstrepen het belang en de urgentie van aanhoudende aandacht van overheden voor kwetsbare wijken en het welbevinden van jongeren die daar opgroeien. Juist in deze wijken wonen gezinnen die relatief vaak geraakt worden door de sociaaleconomische effecten van de coronamaatregelen. Bijvoorbeeld in de vorm van verlies van werk en inkomen en de stress die dat oplevert.
Beleidsinterventies
Het onderzoek laat zien dat de mechanismen stigmatisering, socialisatie en sociale controle handelingsopties bieden voor beleid gericht op verbetering van kwaliteit van leven van jongeren die opgroeien in een kwetsbare wijk.
Gemeenten kunnen via eigen beleid positieve invloed uitoefenen door extra hulp te bieden aan gezinnen die kampen met problemen of aan lokale bewonersgroepen en hun wijkactiviteiten. Hierdoor neemt de informele sociale controle toe en ontstaat meer aandacht voor positieve ontwikkelingen binnen de wijken. Uit het onderzoek komt verder naar voren dat wijkagenten een cruciale rol vervullen bij de formele sociale controle. Zij kunnen een groot verschil maken door nog meer te communiceren en in verbinding te staan met jongeren en hun gezin. Bovendien kunnen wijkagenten het vertrouwen van jongeren winnen met toenemend vertrouwen in de rechtstaat tot gevolg.