Steun voor een burgerforum, maar het organiseren ervan kent uitdagingen
Opinieonderzoek van de Radboud Universiteit (RU) en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) laat zien dat een ruime meerderheid het idee van een burgerforum steunt. Uit het onderzoek komt ook naar voren dat er meer steun is voor een lokaal dan een nationaal burgerforum. Op lokaal niveau is er al de nodige ervaring met deze vorm van inspraak. Steeds vaker wordt het instrument ook op landelijk niveau voorgesteld, bijvoorbeeld om burgers te betrekken bij discussies over klimaat of de toekomst van de zorg. Een burgerforum kan een manier zijn om andere perspectieven, belangen en ervaringen in te brengen in het politieke debat. Grote uitdaging bij het organiseren van een burgerforum is het zorgdragen voor een representatieve afspiegeling van de samenleving onder de deelnemers. Onder andere lager opgeleiden zijn vaak minder geneigd mee te doen.
Een burgerforum bestaat uit een groep burgers die wordt ingeloot om mee te praten over een maatschappelijk vraagstuk. Het idee is dat door loting de deelnemers een afspiegeling van de samenleving zijn. De deelnemers kunnen deskundigen raadplegen en brengen een advies uit aan de politiek. Een meerderheid (63%) steunt na de uitleg het idee van burgerfora met ingelote burgers die advies uitbrengen over maatschappelijke thema’s. Voor een lokaal burgerforum is meer steun dan voor een burgerforum op nationaal niveau: 66% vindt het een goed idee om op lokaal niveau burgerfora te houden, 54% vindt dat op nationaal niveau een goed idee. Volgens veel burgers zouden belangrijke maatschappelijke thema’s, zoals wonen, klimaat, zorg, en onderwijs, zich kunnen lenen voor een burgerforum.
Burgerfora als correctie op de representatieve democratie
Burgerfora worden door een groot deel van de mensen gezien als correctie op de representatieve democratie waarover een veelgehoorde klacht is dat politici niet weten wat er speelt en niet luisteren naar gewone mensen. De beoogde diversiteit en representativiteit van de deelnemers wordt door velen gezien als een voordeel van een burgerforum. Bezwaren die mensen noemen tegen een burgerforum zijn dat deelnemers mogelijk te weinig kennis hebben, verkeerde overwegingen laten meespelen, er te veel meningen zijn om tot een oordeel te kunnen komen of dat de grootste schreeuwers de overhand zullen krijgen. Die zorgen over de efficiëntie en gelijkheid in het proces, leven niet alleen bij tegenstanders. Ook voorstanders van een burgerforum zien dit als een mogelijk bezwaar van burgerfora en andere inspraakprocedures.
Diversiteit in de participatie grote uitdaging
Mensen die het idee van een burgerforum steunen, zijn niet altijd geneigd ook zelf mee te doen. Bij een burgerforum over klimaat of immigratie zegt ongeveer een kwart vrijwel zeker mee te zullen doen, nog eens een kwart zou ‘waarschijnlijk’ meedoen. Net als bij andere vormen van politieke participatie zien we bovendien grote verschillen tussen groepen als het aankomt op deelname: lager opgeleiden en mensen met weinig vertrouwen in hun eigen politieke kunnen, zeggen veel minder vaak mee te zullen doen aan een eventueel burgerforum. Redenen die mensen noemen om thuis te blijven, zijn een gebrek aan kennis, interesse of tijd.
Net als bij andere vormen van directe inspraak, geldt voor een burgerforum dat de daadwerkelijke deelname van wie is ingeloot één van de grootste uitdagingen vormt. Al was het maar omdat representativiteit en diversiteit één van de belangrijkste redenen zijn die burgers zelf noemen als zij aangeven waarom ze een burgerforum een goed idee vinden. Het is dus cruciaal om ervoor te zorgen dat de daadwerkelijke deelnemers aan burgerfora ook divers en representatief zijn voor de bredere bevolking, zodat zij verschillende gezichtspunten en ervaringen inbrengen.
Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd in juli 2021 onder 1.250 respondenten uit het online LISS-panel van Centerdata van de Universiteit van Tilburg. De uitkomsten zijn gewogen op geslacht, leeftijd en opleidingsniveau om een zo representatief mogelijk beeld te geven van de Nederlandse bevolking. Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), en vond plaats binnen het interuniversitaire onderzoeksproject REDRESS (Revitalized Democracy for Resilient Societies).
NB Omdat een burgerforum een vrij onbekend fenomeen is, hebben we deelnemers aan het onderzoek eerst een beknopte uitleg gegeven over wat een burgerforum is, en hen vervolgens gevraagd te reageren op stellingen over een burgerforum.