Hoge verwachtingen van nieuw kabinet, maar weinig vertrouwen
In het kader van de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november onderzocht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) hoe het is gesteld met het vertrouwen in de politiek, wat Nederlanders verwachten van een nieuw kabinet en waar volgens hen meer of minder geld aan moet worden uitgegeven. Uit de resultaten blijkt dat het vertrouwen in de politiek nog steeds laag is. Mensen verlangen dat een nieuw kabinet de huidige maatschappelijke problemen, onder meer op het gebied van inkomen, immigratie en wonen, aanpakt en zorgt voor goede zorg en goed onderwijs. Ook vinden ze dat de politiek meer daadkracht moet tonen en beter moet luisteren naar de wensen van burgers. Burgers hebben hoge verwachtingen van een nieuw kabinet, maar weinig hoop dat er ook echt iets verandert.
Negatieve stemming over samenleving en politiek
Voor de val van het kabinet Rutte IV was de publieke stemming negatief. Een meerderheid van de Nederlanders was somber over de richting waarin Nederland zich ontwikkelt (51% is somber; 21% vindt dat het de goede kant opgaat) en 59% is ontevreden over de politiek in Den Haag. Een meerderheid (58%) geeft de Tweede Kamer en de regering een onvoldoende. Ook na de val van het kabinet bleef het vertrouwen in de politiek laag in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar. De belangrijkste reden voor die negatieve stemming is dat mensen een opeenstapeling van maatschappelijke problemen zien en vinden dat de politiek ze niet oplost.
Scala aan zorgpunten
Kenmerkend voor de afgelopen periode is dat de publieke opinie niet gedomineerd wordt door één of twee belangrijke zorgpunten, maar door een scala aan zorgen. Veelgenoemde problemen zijn het ervaren disfunctioneren van de politiek, te grote inkomensverschillen, stijgende prijzen van levensonderhoud en toename van de armoede, te veel immigratie en problemen bij de asielopvang, het tekort aan betaalbare woningen, de manier van samenleven (intolerantie, gebrek aan saamhorigheid) en te veel óf juist te weinig aandacht voor klimaat en stikstof. Naast het aanpakken van de problemen op deze gebieden, verwachten mensen van een nieuw kabinet ook dat zij zorgt voor een goede staat van de gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid op straat. Kortom, burgers verwachten dat het nieuwe kabinet problemen oplost en de publieke sector op peil houdt.
Verwachting nieuw kabinet: daadkracht en luisteren
De (landelijke) politiek zelf is voor velen een bron van zorg en mensen verwachten ook op dit gebied verbeteringen van een nieuw kabinet. Daarbij gaat het ten eerste om het daadkrachtig aanpakken van problemen, en ten tweede om het beter luisteren naar wat mensen willen. Uit focusgroepen die het SCP in september hield, blijkt dat deelnemers niet hoopvol zijn dat er met een nieuw kabinet echt iets gaat veranderen. Er zijn zorgen over problemen die langer blijven liggen omdat er nu weer verkiezingen zijn, over nieuwe politici die minder ervaring hebben en een mogelijk moeilijke formatie vanwege het grote aantal partijen.
Continu Onderzoek Burgerperspectieven
Dit extra verkiezingsbericht maakt onderdeel uit van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB): het doorlopende onderzoek van het SCP naar de stemming in het land. Dit onderzoek is gebaseerd op representatief steekproefonderzoek onder 1815 Nederlanders in de langlopende SCP-enquête Nederland in Beeld (gegevens verzameld tot en met juni 2023), 1339 Nederlanders in het LISS-panel (augustus) en vier focusgroepen (september).