Mening over migratie hangt samen met somberheid over samenleving
Veel mensen in ons land hebben zorgen over migratie. Die zorgen komen vooral voort uit de angst dat migratie negatieve gevolgen heeft voor de woningmarkt, veiligheid en de Nederlandse identiteit. Mensen die negatiever denken over migratie vinden ook vaker dat het niet goed gaat met de samenleving en de politiek, en hebben de overtuiging dat ze niet meetellen.
Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar opvattingen over migratie, nationale identiteit, samenleving en politiek. Afgaande op het publieke en politieke debat kan de indruk ontstaan dat Nederlanders voor óf tegen migratie zijn. Uit dit onderzoek blijkt iets anders. Er is niet alleen een groep voor- en tegenstanders, maar ook een brede middengroep die zowel de voor- als nadelen van migratie benoemt. Zij maken zich weliswaar zorgen over de omvang van de migratie, maar vinden ook dat er ruimte moet zijn voor bepaalde groepen migranten, bijvoorbeeld voor mensen die vluchten voor oorlog of geweld en arbeidsmigranten die gaan werken in beroepen waar een groot tekort aan is.
Uit het onderzoek blijkt verder dat er grote verschillen zijn naar opleiding. Zo zijn mensen met een basisschool of vmbo-diploma veel negatiever over migratie dan mensen met een hbo- of wo-opleiding. Mensen met een praktische opleiding stellen bijvoorbeeld striktere eisen om als Nederlander te worden gezien, zoals het hebben van Nederlandse voorouders en meedoen met Nederlandse tradities en gebruiken. Deze opvatting over nationale identiteit gaat vaak samen met een voorkeur voor restrictief migratiebeleid.
Kijk verder dan alleen ‘grip’ op migratie
Dit onderzoek wijst erop dat de oplossing voor zorgen over migratie niet louter gezocht moet worden in het migratiebeleid. Zorgen over migratie hangen namelijk samen met zorgen over de politiek en met somberheid over de samenleving. En met het gevoel dat mensen hebben dat andere groepen worden voorgetrokken, dat zij niet volwaardig meetellen en zich niet ‘thuis’ voelen in eigen land. Om zorgen over migratie weg te nemen is het dan ook belangrijk om niet alleen migratiebeleid te voeren, maar om ook aandacht te hebben voor de onderliggende zorgen van mensen, zoals het woningtekort en het geringe vertrouwen in de politiek.
Risico dat migratiedebat uitmondt in dovemansgesprek
Op dit moment is het migratiedebat verhit. Dit onderzoek geeft inzicht waarom dat zo is: het gaat niet alleen over de mening van mensen over migratie, maar ook over opvattingen wie mensen als Nederlander zien, hoe mensen tegen de Nederlandse samenleving aankijken en of zich door de politiek vertegenwoordigd voelen. Het lijkt erop dat voor- en tegenstanders steeds meer tegenover elkaar staan en niet meer openstaan voor elkaars argumenten en denkbeelden.
Migratie en het debat daarover zijn daarmee voorbeelden van wat affectieve polarisatie wordt genoemd: mensen houden sterk vast aan hun eigen mening en hebben een afkeer van degenen die anders denken. Dit staat een evenwichtige discussie over het te voeren migratiebeleid in de weg; het wordt een dovemansgesprek. Het erkennen dat migratie zowel positieve als negatieve gevolgen heeft, doet meer recht aan de opvattingen van veel mensen in de samenleving. Bij een evenwichtige benadering van het migratievraagstuk past een reële voorstelling van de invloed van het migratiebeleid. Als door het beleid gestelde hoge verwachtingen uiteindelijk loze beloftes blijken te zijn, kan dit het gebrek aan vertrouwen en zelfs cynisme richting de politiek alleen maar verder aanjagen.