50 jaar spiegel van de samenleving
SCP-directeur Karen van Oudenhoven-van der Zee schreef ter ere van ons vijftigjarig jubileum het essay 50 jaar SCP: Op weg naar een veerkrachtige en empathische overheid. Op deze pagina leest u hieruit een fragment.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) brengt al vijf decennia in kaart hoe het met Nederland en de Nederlanders gaat. Met enorm veel onderzoeken hebben we de ontwikkelingen en de gevolgen van beleid voor mensen in beeld gebracht. De huidige ontwikkelingen laten duidelijk zien hoe belangrijk het is dat het SCP het kabinet een spiegel blijft voorhouden over hoe het in sociaal en cultureel opzicht met Nederland en de Nederlanders gaat. Het Nederland anno 2023 ziet er anders uit dan vijftig jaar geleden en dat betekent ook dat onze focus is veranderd. Maar onze taak is hetzelfde: kennis bieden voor beleid vanuit het perspectief van mensen.
Er is de afgelopen vijf decennia in sociaal-cultureel opzicht veel veranderd. De samenleving is diverser, we leven gemiddeld langer en we zijn welvarender geworden. Opvattingen over gender en seksualiteit zijn ingrijpend veranderd; traditionele rolpatronen zijn geleidelijk iets meer aan het verschuiven. Digitalisering heeft ons leven en de manier waarop we contacten onderhouden sterk veranderd en we lopen steeds meer tegen de grenzen van onze natuurlijke hulpbronnen. De steeds grotere mondiale onderlinge afhankelijkheid maakt dat we vraagstukken nauwelijks meer binnen de grenzen van ons eigen land kunnen beschouwen.
''De huidige ontwikkelingen laten duidelijk zien hoe belangrijk het is dat het SCP het kabinet een spiegel blijft voorhouden over hoe het in sociaal en cultureel opzicht met Nederland en de Nederlanders gaat.''
Je zou kunnen zeggen dat de Nederlandse samenleving steeds minder grijpbaar is geworden. Dit heeft natuurlijk ook zijn weerslag op het werk van het SCP. Vijftig jaar geleden was het van belang dat het SCP feiten en cijfers kon verzamelen over sociaal-culturele ontwikkelingen. Toen lag de nadruk op tellen, meten en ondervragen. Gaandeweg kwam daar de behoefte bij om de cijfers ook te kunnen duiden. Waarom is het welbevinden van sommige groepen zo laag? Wat zijn de oorzaken van laag vertrouwen in de overheid? Wat zijn verklarende factoren voor structurele ongelijkheid? Om dergelijke vragen te kunnen beantwoorden, verschoof het werk van het SCP van tellen en beschrijven naar het verklaren van die getallen en het kweken van begrip bij bestuurders en beleidsmakers voor de achtergronden daarvan. De laatste jaren is daar nog een taak bijgekomen.
Het is voor politiek, bestuur en uitvoering steeds lastiger om met oplossingen te komen voor de complexe problemen waar de samenleving voor staat. Vraagstukken die steeds vaker de grenzen van beleidsterreinen overstijgen. Voor het SCP betekent dit dat we ernaar streven om handelingsperspectieven te bieden: wat kunnen bestuurders en beleidsmakers het beste wél doen, en wat juist niet? Hoe kunnen zij omgaan met de verschillen tussen mensen? Ook richt het SCP zich op de mentaliteit van ons bestuur: op het belang van empathie en veerkracht, in plaats van controle. En dat wordt steeds belangrijker.