Opzet van het onderzoek

In het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) volgt en duidt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) sinds 2008 de Nederlandse publieke opinie. Het SCP onderzoekt de opvattingen en houdingen van Nederlanders over politieke en maatschappelijke vraagstukken. Het SCP plaatst die in perspectief door ze te vergelijken met eerder en elders, en door te kijken naar verschillen binnen Nederland. Dat doet het SCP met een mix van kwantitatief en kwalitatief onderzoek, dat wil zeggen: met gesloten en open vragen in grootschalige enquêtes en met focusgroepen. Zo probeert het SCP te begrijpen wat er in Nederland speelt en waarom.

Evaluatie COB 2019
Bij het tienjarig bestaan van het COB in 2019 is het onderzoek geëvalueerd door een externe evaluatiecommissie. Die commissie concludeerde dat het COB actueel en relevant was en voldeed aan de in 2008 geformuleerde doelstellingen. Eén van de belangrijkste aanbevelingen van de commissie was om de kwantitatieve dataverzameling te verbeteren om zo een beter en inclusiever beeld van de Nederlandse samenleving te kunnen schetsen. De commissie suggereerde daarvoor door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een kanssteekproef te laten trekken uit het bevolkingsregister en extra in te zetten op het bereiken van groepen die minder snel meedoen aan surveyonderzoek.

Nederland in beeld maakt COB toekomstbestendig
Deze aanbevelingen zijn in 2021 doorgevoerd. Sinds medio 2021 wordt de COB-vragenlijst uitgevoerd als onderdeel van de SCP-brede enquête ‘Nederland in Beeld’ waarvoor jaarlijks ongeveer 5.000 Nederlanders worden ondervraagd. We investeren daarmee in het benaderen van moeilijk bereikbare groepen. Dat doen we door niet alleen een online enquête uit te zetten, maar door mensen ook  direct en persoonlijk te benaderen voor een face-to-face enquête. Daarnaast hebben we gewerkt aan het  zo begrijpelijk mogelijk formuleren van de vragen. 

De overgang van het COB-enquête als zelfstandig survey naar opname van de COB-vragen in ‘Nederland in beeld’ maakt het COB toekomstbestendig en zorgt ervoor dat we ook de komende tien jaar de publieke opinie kunnen volgen en duiden. Naast de COB-vragen bevat ‘Nederland in beeld’ nog tal van andere gegevens over de kwaliteit van leven van mensen en hun houdingen en opvattingen. Dat biedt de mogelijkheid om de publieke opinie in een breed perspectief te plaatsen. ‘Nederland in Beeld’ is continu in het veld, dat betekent dat er het hele jaar door enquêtes worden afgenomen en we ontwikkelingen op de voet kunnen volgen.

Langere doorlooptijd en methodologische trendbreuk
Het opvolgen van de aanbeveling van de evaluatiecommissie heeft tot gevolg dat de doorlooptijd van de nieuwe dataverzameling langer is dan in de periode 2008-2020 het geval was. Er zit meer tijd tussen het moment waarop de enquêtes worden afgenomen en de oplevering van de gewogen dataset, en dus van de publicatie van de cijfers. Daar staat tegenover dat het SCP ontwikkelingen en constanten op de lange termijn goed in beeld heeft en verbinding met andere thema’s in ‘Nederland in Beeld’  kan leggen. Het COB is daarnaast ingebed in de wetenschappelijke literatuur en het maatschappelijk debat. Het COB kan daarmee actuele gebeurtenissen altijd voorzien van duiding en context.

Een wijziging in de opzet en uitvoering van een enquête zorgt altijd voor methodologische trendbreuken – zelfs als de vraagstellingen grotendeels gelijk blijven. Bijvoorbeeld door hoe de steekproef is getrokken of door wie men wordt benaderd voor deelname. Om te kijken in hoeverre de uitkomsten van het COB-oude stijl en het COB in ‘Nederland in Beeld’ vergelijkbaar zijn, hebben we in 2021 een dubbelmeting gehouden. Daaruit blijkt dat er zoals verwacht verschillen zijn, maar dat die vanuit een statistisch perspectief beperkt zijn. In de COB-berichten laten we in de figuren en tabellen duidelijk zien waar we de nieuwe dataverzameling start.

Meer informatie over de opzet van de SCP-enquête ‘Nederland in Beeld’