Advies Commissie sociaal minimum: landelijke aanpak bestaanszekerheid
De bestaanszekerheid moet landelijk worden aangepakt met een centrale rol voor de rijksoverheid. Er is structureel beleid nodig om ervoor te zorgen dat mensen kunnen rondkomen en kunnen meedoen aan de maatschappij. De overheid moet daarvoor twee dingen doen: zorgen voor een toereikend inkomen en zorgen voor een voorspelbaar en toegankelijk stelsel dat uitvoerbaar en houdbaar is. Dat adviseert de Commissie sociaal minimum in het tweede en afsluitende adviesrapport ‘Een zeker bestaan II’ dat vandaag 28 september 2023 is aangeboden aan demissionair minister Carola Schouten voor Armoedebeleid.
In juni adviseerde de Commissie sociaal minimum al om het sociaal minimum te verhogen. Marjolijn Olde Monnikhof, plaatsvervangend directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) was lid van deze commissie. Daarnaast leverde het SCP samen met het Nibud en het CBS kennis aan voor de Commissie, zoals het gezamenlijk tussenrapport 'Op weg naar een nieuwe armoedegrens'.
De Commissie adviseert in het adviesrapport ‘Een zeker bestaan II' om iedere vier jaar het sociaal minimum te herijken en dit wettelijk vast te leggen. De Commissie is ook van mening dat de wettelijke positie van kinderen moet worden versterkt, bijvoorbeeld door een wettelijk recht op basisvoorzieningen zoals warm water en energie te regelen.
Verschillen tussen gemeenten te groot
Uit het rapport van de Commissie blijkt dat de verhouding tussen het rijk en de gemeenten niet in balans is door de toename van taken die bij gemeenten zijn belegd. Verschillen tussen gemeenten zijn daardoor te groot geworden. Het kan honderden euro’s per maand verschil maken waar iemand woont. Als eerste stap in het herstel zouden landelijke regelingen toereikend moeten zijn voor het merendeel van de mensen met een inkomen op het sociaal minimum.
De rijksoverheid zou een aantal dingen centraal moeten regelen, zoals beschermingsbewind, een aanvullende zorgverzekering of schoollaptop-voorzieningen. Daarbij is het nodig om eenduidige afspraken te maken, zodat iedereen gelijk wordt behandeld, ongeacht de woonplaats. Bovendien moeten gemeenten alleen in uitzonderlijke gevallen extra taken krijgen, omdat zij al overbelast zijn. Gemeenten kunnen zich dan focussen op individueel maatwerk.
Realistisch mensbeeld bij overheid
De overheid moet meer realistische verwachtingen hebben bij het helpen van mensen om een baan te vinden. Om de overgang van bijstand naar werk te vergemakkelijken, wil de Commissie de regels voor bijverdienen flexibeler maken. Voor mensen die niet kunnen werken, moeten er mogelijkheden zijn voor beschut werk of andere zinvolle activiteiten.
Het kabinet moet ook aan de slag met een grondige herziening van het toeslagenstelsel. Hiervoor formuleert de Commissie een aantal uitgangspunten. Tenslotte stelt de Commissie dat er voor het bieden van bestaanszekerheid ook beleid nodig is op het gebied van schuldhulpverlening, woningmarktbeleid en gezondheidszorg.
Elf deskundigen in commissie
De Commissie sociaal minimum bestaat uit elf leden die allen deskundig zijn op het gebied van de sociale zekerheid, sociaaleconomische, fiscale en juridische vraagstukken. De Commissie is in juli 2022 ingesteld na een aangenomen motie van Tweede Kamerlid Omtzigt. De opdracht van minister Schouten was te onderzoeken wat verschillende huishoudtypen nodig hebben om rond te kunnen komen en mee te kunnen doen aan de maatschappij, en om onderzoek te doen naar het stelsel.