Sociale cohesie gaat over de mate waarin (groepen) mensen zich met elkaar en met instituties verbonden voelen, en dat ook in hun gedrag laten zien. Het gaat om de ‘lijm’ die gemeenschappen bij elkaar houdt. Als er een hoge sociale cohesie is in een gemeenschap, hebben mensen de drang en behoefte om bij een bepaalde gemeenschap te horen. Ze hebben een thuisgevoel, dat verdergaat dan economische relaties die mensen uit eigenbelang hebben. Sociale cohesie is iets tussen mensen. Maar het is ook een thema waar de overheid zich mee bezighoudt en beleid over maakt. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) doet hier onderzoek naar.
Goed om te weten voor je verder leest:
Bij sociale cohesie is het goed om verschil te maken tussen horizontale en verticale verbindingen. De horizontale verbinding gaat over het vertrouwen en de verbondenheid die (groepen) burgers onderling ervaren. De verticale verbinding gaat vooral over de (vertrouwens)relaties tussen groepen burgers en de overheid.
Diversiteit speelt een grote rol bij sociale cohesie. Dit gaat over alle manieren waarop (groepen) mensen van elkaar kunnen verschillen. Vaak koppelen mensen diversiteit aan discussies over etnische en culturele diversiteit. Maar het begrip is veel breder op te vatten. Denk bijvoorbeeld aan gender, seksuele oriëntatie, leeftijd, gezondheid, uiterlijk, opleiding, maatschappelijke positie, religieuze en politieke overtuigingen.
In het publieke debat gebruiken mensen ‘diversiteit’ en ‘sociale cohesie’ regelmatig om politieke standpunten te verdedigen. Juist bij beladen onderwerpen is het belangrijk om precies en zuiver te zijn over wat je er precies mee bedoelt. Dat is niet alleen nodig voor onderzoek, maar ook voor een vruchtbaar politiek en maatschappelijk debat over deze thema’s. Het rapport Samenleving in beweging richt zich op een verduidelijking van de vele dimensies van diversiteit en sociale cohesie.
Welke relatie bestaat er tussen diversiteit en sociale cohesie in de buurt, op school en op het werk? Het SCP doet onderzoek naar deze drie levensterreinen in Samen verschillend. Hierbij kijken onderzoekers naar het geslacht, de etnische achtergrond en sociaal-economische status van mensen. In alle drie de domeinen komt het belang van gelijke kansen en positie naar voren. Ook blijkt het belangrijk te zijn dat beleid zich richt op gedeelde interesses of belangen van mensen, en op een inclusief buurt-, school- en werkklimaat.
De overheid voert beleid om de sociale cohesie van mensen te bevorderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om maatregelen die tegenstellingen tegen moeten gaan tussen jong en oud, arm en rijk of ziek en gezond. De factsheet Sociale cohesie in beleid brengt de rol in kaart die de landelijke overheid hierbij voor zichzelf ziet weggelegd. Dat doet de factsheet door regeerakkoorden te bestuderen. Niet alleen op landelijk niveau, maar ook op lokaal en internationaal niveau wordt beleid gevoerd dat is gericht op sociale cohesie. Dat type beleid bespreken we in de factsheet ook op hoofdlijnen.
