Zes op de tien Nederlanders ontevreden over politiek
In het najaar van 2022 verslechterde de negatieve stemming in Nederland verder. 62% van de Nederlanders vindt dat het de verkeerde kant opgaat met het land (was 46% in het voorjaar van 2022). 60% is niet tevreden met de politiek in Den Haag (was 49%) en 73% verwacht dat het slechter zal gaan met de economie (was 63%). Dat blijkt uit de nieuwe editie van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) die vandaag verschijnt. Daar staat tegenover dat 85% van de Nederlanders nog steeds tevreden is over hun eigen leven.
De versombering in ons land lijkt te komen door de ervaren opeenstapeling van maatschappelijke problemen: er komen nieuwe problemen bij zonder dat oude problemen zijn opgelost. Mensen maken zich nog steeds zorgen over de politiek, hoge prijzen, inkomensverschillen, immigratie, het tekort aan betaalbare woningen en klimaataanpak. In de nazomer van 2022 baarden immigratie en de stijgende prijzen de meeste zorgen en kwam er een nieuwe zorg bij: de stikstofcrisis.
Onvrede over wat de politiek presteert
Uit het SCP-onderzoek blijkt verder dat Nederlanders in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar zeer negatief oordelen over de toestand van het land en de politiek. De onvrede over de richting van het land is op dit moment niet los te zien van de onvrede over de politiek: bijna de helft van de mensen die het de verkeerde kant op vindt gaan, verwijst daarnaar. 43% heeft in het najaar van 2022 vertrouwen in de Tweede Kamer (was 52%), 41% in de regering (was 50%). Mensen zijn negatief over wat de politiek bereikt: men verwijt politici (vooral de regering) gebrek aan daadkracht en visie bij het oplossen van de problemen die in Nederland spelen. En mensen zijn negatief over de politiek-bestuurlijke cultuur: ze zien een grote afstand tussen ‘Den Haag’ en gewone mensen, vinden dat de politiek onbetrouwbaar is en dat politici blijven zitten, hoeveel fouten ze ook maken.
Dit sluit aan bij bevindingen uit SCP-onderzoek dat eerder deze maand is gepubliceerd in het rapport ‘Sociale en Culturele Ontwikkelingen’ (hoofdstuk 5). Hieruit blijkt dat Nederlanders overwegend negatief of neutraal oordelen over de mate waarin de overheid rechtvaardig optreedt en over wat de overheid presteert. Het meest negatief zijn mensen over het probleemoplossend vermogen van de overheid. Dat kan het lage politiek vertrouwen op dit moment mede verklaren.
Ontbreken breed maatschappelijk draagvlak
De combinatie van zorgen over grote maatschappelijke uitdagingen van veel Nederlanders en hun lage vertrouwen in de politiek, stelt politici voor een uitdaging. Het oplossen van maatschappelijke problemen vraagt immers om politieke keuzes. Keuzes die niet altijd gemakkelijk zijn en die niet voor iedereen goed uitpakken. Voor dat soort beslissingen zoeken politici liefst een breed politiek en maatschappelijk draagvlak. De negatieve stemming en uiteenlopende opvattingen over de gewenste oplossingen bemoeilijken het verkrijgen van dat draagvlak. Voor vertrouwen in de overheid en legitimiteit van de democratie is het daarom belangrijk dat de overheid problemen effectief, transparant en rechtvaardig oplost. Dat zij naar mensen luistert, doortastend optreedt en uitlegt welke politieke afwegingen er worden gemaakt en waarom.