Digitale technologieën zijn diep doorgedrongen in ons dagelijkse bestaan en vervlechten onze levens, maar wat doet dit allemaal met onze sociale verbondenheid? Wanneer de meeste burgers in de toekomst gewoon zijn te praten met apparaten, hoe zit het dan bijvoorbeeld met digitale en sociale ongelijkheid, zijn onze levens dan mogelijk nog individueler geworden door allerlei nieuwe communicatiemiddelen? Voor de beantwoording van zulke vragen is een goed begrip van de opkomst van de netwerkmaatschappij onontbeerlijk. De netwerkmaatschappij is een samenleving waarin individuen steeds meer door digitale netwerken zijn verbonden. Daarbij treden algemene veranderingen op in de manieren waarop burgers hun levens inrichten en zich met elkaar verbinden.
“Een essentiële bevinding van deze studie is dat het over trends gaat die zich voor een belangrijk deel onder de radar voltrekken. Daarop tijdig anticiperen is de kunst, zowel voor beleidmakers als de samenleving.” – Projectleider Erik de Bakker
Geleidelijke verschuivingen
Deze toekomstverkenning van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gaat dieper in op minder zichtbare ontwikkelingen die samenhangen met de netwerkmaatschappij en die op termijn de sociale cohesie kunnen aantasten. Deze hebben betrekking op digitale en sociale ongelijkheden en moderne proces van individualisering. Grote ongelijkheid, zo blijkt uit talloze studies, schaadt in algemene zin de cohesie. Het proces van individualisering is in meerdere opzichten ambivalent: het zorgt voor emancipatie en progressie, maar ook voor lossere sociale banden en felle verhoudingen tussen burgers. Digitale technologieën kunnen zowel de trends van ongelijkheid als individualisering versterken
De verkenning combineert drie methoden. Er wordt teruggeblikt aan de hand van een wetenschappelijke literatuurstudie. Er wordt vooruitgekeken op basis van twee scenarioworkshops die in samenwerking zijn gedaan samen met Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). Tot slot is er een kritische discoursanalyse toegepast op de processen en dialogen van de workshops.
Dit levert het op
Deze toekomststudie helpt bestuurders en beleidsmakers om geleidelijke veranderingen die op termijn de cohesie kunnen aantasten beter te herkennen. Ook verheldert het rapport hoe breder ingestoken beleid rekening kan houden met de gelaagdheid van menselijk gedrag die ook in de omgang met digitale technologieën aanwezig is.
Meer informatie
Dit project maakt deel uit van het onderzoeksprogramma De diverse bevolking van Nederland: samenleving nu en in de toekomst. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Erik de Bakker.