Goed inspelen op signalen van mensen heet ook wel ‘responsiviteit’. Dit is belangrijke voorwaarde voor goed bestuur in een democratie. De toeslagenaffaire en de gaswinningsproblemen in Groningen laten zien dat de overheid niet altijd responsief reageert op klachten en protesten van burgers. Komen zulke signalen niet aan? Of zijn er andere redenen waardoor de overheid niet kan of wil handelen? Dat onderzoekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in twee deelstudies in het project Leren van signalen uit de samenleving.
“Om beter in te kunnen spelen op problemen van burgers, moet de overheid hun signalen allereerst kunnen herkennen en weten wat werkt, om er vervolgens ook gehoor aan te kunnen geven.” - Projectleider Dirk Postma
Deelstudie 1: signalen beter herkennen
Hoe geven burgers in hun gedrag uiting aan problemen die zij ervaren met de overheid? Wanneer laten mensen bijvoorbeeld luid van zich horen, en wanneer keren ze zich juist af van hulp? En welke rol speelt hun vertrouwen in de overheid daarbij? Deze vragen staan centraal in de eerste deelstudie. Voor de deelstudie maken de onderzoekers gebruik van longitudinaal surveyonderzoek: in vijf opeenvolgende metingen worden burgers gevraagd naar hun gedrag, hun vertrouwen en hun ervaringen ten opzichte van de overheid. Dit kan om eigen contact met de overheid gaan, maar ook om ervaringen die ze hebben gehoord van bekenden of in het nieuws. Zo kunnen de onderzoekers in beeld brengen welke ervaringen van burgers doorwerken in gedragssignalen die om responsief overheidshandelen vragen.
Deelstudie 2: beter omgaan met signalen
Deelstudie 2 onderzoekt hoe beleidsmakers responsiever kunnen omgaan met signalen van burgers over problemen die ze ervaren bij beleidsfalen. Dat doen de onderzoekers door inzicht te geven in factoren die de responsiviteit van de overheid positief, maar ook negatief kunnen beïnvloeden. De onderzoekers volgen via interne en publieke documenten en interviews verschillende typen signalen van burgers binnen de betrokken overheidsorganisatie. Hierbij besteden ze extra aandacht aan verschillende soorten spanning en interacties die de responsiviteit van de overheid kunnen beïnvloeden. Bijvoorbeeld tussen burgers en de overheid, of tussen verschillende overheidsinstanties, zoals het Rijk en uitvoeringsorganisaties. Ook wordt de invloed van de media en het politieke debat op de responsiviteit van de overheid onderzocht.
Dit levert het op
De twee deelstudies helpen bestuurders en beleidsmakers om signalen van burgers beter te herkennen, en hier vervolgens beter op in te kunnen spelen.
Meer informatie
Dit project maakt deel uit van de onderzoeksprogramma Representatie en vertrouwen. Het project is eind 2026 gereed. Wilt u er meer over weten? Neem dan contact op met projectleider Dirk Postma. Voor meer informatie over deelstudie 1 kunt u terecht bij Lonneke van Noije en voor deelstudie 2 bij Franziska de Koning.