Lopende onderzoeken

In Nederland zijn er veel maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de samenleving. Bijvoorbeeld vakbonden, religieuze organisaties, goede doelen en milieuorganisaties. Zulke organisaties vormen samen het maatschappelijk middenveld en ze hebben een belangrijke rol in onze democratie. Ze komen bij de overheid op voor de belangen van hun achterban en kunnen tegenwicht bieden aan beslissingen van de overheid. Hoe doen maatschappelijke organisaties dat precies? En wat vinden mensen in Nederland van de rol van die organisaties? Dat onderzoekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in het project Representatie en het maatschappelijk middenveld.

Met dit project begint het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een nieuwe publicatiereeks. Hierin worden vraagstukken geagendeerd via toekomstverkenningen met een lange tijdshorizon.  De eerste editie verschijnt in het najaar van 2024, rond het thema ‘brede participatie’.

Dit project zorgt voor meer inzicht in de motieven en verwachtingen van werkgevers over hun werknemers en arbeidsvoorwaarden. Ook biedt het onderzoek handelingsperspectieven voor werkgevers en beleidsmakers over hoe zij arbeidsparticipatie kunnen vergroten. Zo kunnen personeelstekorten verminderen en kan het project bijdragen aan meer werk- en inkomenszekerheid voor werknemers.

Het project levert inzichten op in de opbrengsten van persoonlijke ontwikkeling in de derde levensfase. Deze kennis kunnen beleidsmakers gebruiken om de sociaal-culturele infrastructuur voor ouderen te verbeteren. Op die manier kan het welbevinden en de participatie van ouderen worden vergroot.  

De Nederlandse samenleving bestaat uit verschillende groepen mensen. Welke groepen komen elkaar in het dagelijkse leven tegen, en welke juist niet? En welke invloed heeft de sociale omgeving op de manier waarop mensen in- en uitsluiting ervaren? Dat onderzoekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in dit project.

De overheid wil de participatie stimuleren bij jongeren, werkenden en ouderen. Met de uitkomsten van het project Perspectieven op zinvolle participatie informeert het SCP beleidsmakers hoe zij met participatiebeleid beter aan kunnen sluiten op de leefwereld van mensen zelf. 

Sociale cohesie gaat over naar de mate waarin (groepen) mensen zich met elkaar en met allerlei instituties verbonden voelen, en naar het gedrag dat hieraan invulling geeft. Vandaag de dag bestaan er zorgen of burgers zich nog wel met elkaar verbonden voelen en of zij voldoende vertrouwen hebben in instituties zoals de politie, pers of Tweede Kamer. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onderzoekt het in dit project.

Het geven van hulp aan anderen is niet alleen iets van de thuiszorg of de gemeente, maar juist ook van mensen onderling. Denk bijvoorbeeld aan mantelzorg of voor iemand boodschappen doen. Hoe kijken mensen aan tegen het geven van dergelijke hulp? Wat zijn redenen om wel of geen hulp te bieden? Hoe vaak geven mensen hulp? Welke ondersteuning krijgen mensen bij het geven van hulp? En hoe ervaren mensen het verlenen van hulp? Deze onderwerpen staan centraal in het onderzoek Informele hulp en ondersteuning. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voert dit onderzoek samen uit met het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Bestaanszekerheid is een grondrecht voor iedereen in Nederland. Het is een belangrijk thema in de politiek en er is veel beleid op gericht. Maar het beleid over bestaanszekerheid sluit niet altijd goed aan op de praktijk. En dat kan gevolgen hebben voor grote groepen mensen. Hoe kan deze aansluiting van beleid op praktijk worden verbeterd? Dat onderzoekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in het project Gedragsinzichten in beleid gericht op bestaanszekerheid.

Goed inspelen op signalen van mensen heet ook wel ‘responsiviteit’. Dit is belangrijke voorwaarde voor goed bestuur in een democratie. De toeslagenaffaire en de gaswinningsproblemen in Groningen laten zien dat de overheid niet altijd responsief reageert op klachten en protesten van burgers. Komen zulke signalen niet aan? Of zijn er andere redenen waardoor de overheid niet kan of wil handelen? Dat onderzoekt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in twee deelstudies in het project Leren van signalen uit de samenleving.

Digitale technologieën zijn diep doorgedrongen in ons dagelijkse bestaan en vervlechten onze levens, maar wat doet dit allemaal met onze sociale verbondenheid? Wanneer de meeste burgers in de toekomst gewoon zijn te praten met apparaten, hoe zit het dan bijvoorbeeld met digitale en sociale ongelijkheid, zijn onze levens dan mogelijk nog individueler geworden door allerlei nieuwe communicatiemiddelen? Voor de beantwoording van zulke vragen is een goed begrip van de opkomst van de netwerkmaatschappij onontbeerlijk. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onderzoekt dit in het project Digitaal vervlochten, maar ook verbonden?

Het begrip ‘bestaanszekerheid’ heeft de afgelopen jaren een steile opgang gemaakt in de Nederlandse beleidsdebatten. Maar wat is bestaanszekerheid eigenlijk vanuit een brede welvaartperspectief, wie in Nederland is bestaans(on)zeker vanuit dat perspectief en welke rol heeft de overheid hierin? Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onderzoekt dit in het project Bestaanszekerheid vanuit een brede welvaartsperspectief in samenwerking met het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Het stelsel van zorg en ondersteuning in Nederland is complex waardoor ondersteuning  voor mensen moeilijk te vinden is, zelfs voor hulpverleners, weten we uit eerder onderzoek. Er zijn vele initiatieven om het huidige stelsel te verbeteren of te hervormen, maar het is de vraag of de problemen echt zullen verdwijnen als je voortbouwt op het oude. Wat als  je helemaal opnieuw zou mogen beginnen, hoe zou het stelsel voor ondersteuning er dan uitzien?

Met deze vraag  als uitgangspunt verkent het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) op welke fundamentele elementen een nieuw en beter werkend stelsel voor levensbrede ondersteuning van mensen gebaseerd zou kunnen zijn. Deze elementen vormen mogelijke ingrediënten voor een nieuw, door beleidsmakers uit te werken stelsel. Een nieuw stelsel moet voor mensen die nu niet goed geholpen worden beter werken, zonder dat dit ten koste gaat van mensen die nu wel goed geholpen worden.